ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ι. Επί
του ερωτήματος.
«Μου ζητήθηκε να γνωμοδοτήσω αναφορικά με την αυτοδίκαιη ή μη άρση των
διαταχθέντων ασφαλιστικών μέτρων, στην περίπτωση, που η συζήτηση της νομίμως
και εμπροθέσμως ασκηθείσας κύριας αγωγής αναβληθεί για δικάσιμο απώτερη των
σαράντα (40) ημερών, κατά τις διατάξεις του άρθρου 105 παρ.4 του Ν.4172/2913.
Ειδικότερα, μου ζητήθηκε να γνωμοδοτήσω αναφορικά με τη διατήρηση ή μη των
ασφαλιστικών μέτρων, που διατάχθηκαν από το αρμόδιο δικαστήριο για τους κ. κ. Σ.Δ., Π.Σ. Θ.Χ.,
Τ.Π., Ο.Α., σχολικούς φύλακες σε καθεστώς
διαθεσιμότητας, άπαντες εργαζόμενους στο Δήμο Βριλησσίων. Οι ανωτέρω άσκησαν
ενώπιον του αρμοδίου Μονομελούς Πρωτοδικείου την με Γ.Α.Κ. 113476/2013
και Α.Κ.Δ. 14204/2013 αίτηση Ασφαλιστικών Μέτρων, επί της οποίας εκδόθηκε η υπ’
αριθ. 13078/7-11-2013 απόφαση ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία διατάχθηκε το
καθ΄ ου νομικό πρόσωπο να αποκαταστήσει
τους αιτούντες πλήρως στο προ της θέσεως τους σε διαθεσιμότητα εργασιακό
καθεστώς, να αποδέχεται τις προσηκόντως προσφερόμενες υπηρεσίες των αιτούντων
στην ίδια θέση, με τα ίδια καθήκοντα και με την ίδια εργασιακή σχέση, ιδιωτικού
δικαίου αορίστου χρόνου, που κατείχαν πριν τεθούν σε καθεστώς διαθεσιμότητας
και να καταβάλλει στους αιτούντες τις νόμιμες αποδοχές τους, που αντιστοιχούν
στην πλήρη υπηρεσιακή και μισθολογική τους ένταξη βάσει των προσόντων και της
προϋπηρεσίας τους, όπως συνέβαινε πριν τεθούν σε καθεστώς διαθεσιμότητας, μέχρι την τελεσιδικία της αγωγής. Παράλληλα, οι ανωτέρω αναφερόμενοι είχαν
ασκήσει την από 29-08-2013 και με Γ.Α.Κ.: 114109/2013 και Α.Κ.Δ.: 4298/2013
αγωγή τους, δικάσιμος της οποίας ορίστηκε αρχικά η 24η-1-2014. Κατά την ανωτέρω
δικάσιμο της αγωγής, υποβλήθηκε αίτημα αναβολής και από τις δύο αντίδικες
πλευρές, αίτημα το οποίο έγινε δεκτό από το Δικαστήριο και ορίστηκε με σχετική
διαταγή του Προέδρου, που εγγράφτηκε στο περιθώριο του πινακίου της ημερομηνίας
αυτής, ως νέα δικάσιμος αυτής η 29η.01.2015.
Κατά την εκφώνηση της υπόθεσης, γνωστοποιήθηκε στο
Δικαστήριο, ότι έχει εκδοθεί η υπ’ αριθμ. 13.078/2013 απόφαση του Μονομελούς
Πρωτοδικείου Αθηνών (διαδικασία Ασφαλιστικών Μέτρων), δυνάμει της οποίας οι εν
λόγω ενάγοντες απασχολούνται για λογαριασμό του Δήμου Βριλησσίων προσωρινά
μέχρι την τελεσιδικία της αγωγής. Πλην όμως λόγω της τρομερής συμφόρησης των
πολιτικών Δικαστηρίων των Αθηνών, η πρώτη διαθέσιμη δικάσιμος για τις
περιπτώσεις εργατικών αγωγών που αφορούν διαφορές από βλαπτική μεταβολή της
εργασιακής κατάστασης είναι μετά την πάροδο ενός και πλέον έτους».
ΙΙ. Επί των
εφαρμοστέων διατάξεων.
α. Σύμφωνα
με το άρθρο 105 παρ. 4, του Ν.4172/2013 με τίτλο: «Τροποποίηση διατάξεων του
Κ.Πολ.Δ.», προβλέπονται τα εξής: «2. Επί διαφορών για άκυρη απόλυση εργαζομένου με σύμβαση εξαρτημένης
εργασίας ή μεταβολής της εργασιακής του κατάστασης, η πραγματική απασχόληση του
οποίου έχει διαταχθεί ως ασφαλιστικό μέτρο, αναβολή της συζήτησης της αγωγής
επιτρέπεται μόνο μία φορά και μόνο αν συντρέχει περίπτωση ανώτερης βίας και η
αναβολή γίνεται σε δικάσιμο μέσα σε σαράντα (40) ημέρες, διαφορετικά αίρεται
αυτοδικαίως το ασφαλιστικό μέτρο που έχει διαταχθεί. Επί των διαφορών αυτών η
απόφαση εκδίδεται μέσα σε προθεσμία εξήντα (60) ημερών από τη συζήτηση της
αγωγής. Αν η συζήτηση της αγωγής ματαιωθεί, αίρεται αυτοδικαίως το ασφαλιστικό
μέτρο που έχει διαταχθεί. Επίσης αίρεται αυτό αυτοδικαίως, σε περίπτωση
κατάργησης της δίκης με παραίτηση από το δικόγραφο της αγωγής και σε περίπτωση
έκδοσης οριστικής απόφασης σε βάρος εκείνου που έχει ζητήσει το ασφαλιστικό
μέτρο.»
β. Το άρθρο 20 του Συντάγματος προβλέπει τα εξής:
«Καθένας έχει δικαίωμα στην παροχή έννομης προστασίας από τα δικαστήρια
και μπορεί να αναπτύξει σ’ αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώματα ή συμφέροντα
του, όπως νόμος ορίζει.»
γ. Στο άρθρο 697 Κ.Πολ.Δ.
ορίζονται τα εξής:
«Το αρμόδιο για την κύρια υπόθεση δικαστήριο όσο διαρκεί η εκκρεμοδικία
μπορεί με αίτηση του διαδίκου, που έχει έννομο συμφέρον, η οποία υποβάλλεται
και αυτοτελώς, να μεταρρυθμίσει ή να
ανακαλέσει ολικά ή εν μέρει, την απόφαση που διατάζει ασφαλιστικά μέτρα. Ο
δικαστής, και στο πολυμελές πρωτοδικείο ο πρόεδρος, ορίζουν τη δικάσιμο και την
προθεσμία κλήτευσης».
δ. Περαιτέρω το άρθρο 698 ΚΠΔ απαριθμεί περιοριστικά τις περιπτώσεις
υποχρεωτικής ανάκλησης απόφασης Ασφαλιστικών Μέτρων ως εξής: «1. Η απόφαση που
διέταξε ασφαλιστικό μέτρο ανακαλείται ολικά ή εν μέρει α) αν εκδοθεί οριστική
απόφαση στη δίκη για την κύρια υπόθεση κατά εκείνου ο οποίος είχε ζητήσει το
ασφαλιστικό μέτρο και γίνει τελεσίδικη, β) αν εκδοθεί οριστική απόφαση που τον
ωφελεί, και εκτελεστεί, γ) αν συμφωνηθεί συμβιβασμός για την κύρια υπόθεση, δ)
αν περάσουν τριάντα ημέρες από την κατάργηση ή περάτωση της δίκης με άλλο τρόπο.»
ε. Το άρθρο 6 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων Ανθρώπων (Ε.Σ.Δ.Α.)
ορίζει ότι: «παν πρόσωπον έχει δικαίωμα
όπως η υπόθεσις του δικασθή δικαίως, δημόσια και εντός λογικής προθεσμίας, υπό
ανεξαρτήτου και αμερολήπτου δικαστηρίου, νομίμως λειτουργούντος, το οποίον θα
αποφασίση, είτε επί των αμφισβητήσεων επί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, είτε
επί του βασίμου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως».
ΙΙΙ. Επί των
ερμηνευόμενων διατάξεων.
(i)Η ισχύς της απόφασης των ασφαλιστικών μέτρων
Η απόφαση
των ασφαλιστικών μέτρων, κατ’ άρθρο 695 Κ.Πολ.Δ., ισχύει προσωρινά και δεν
επηρεάζει την κύρια υπόθεση, ήτοι περικλείεται από το λεγόμενο προσωρινό
δεδικασμένο. Ειδικά για τα ασφαλιστικά μέτρα, που αντικείμενο είναι η
εξασφάλιση του ενδίκου δικαιώματος, η διαπλαστική αυτή ενέργειά τους,
επεκτείνεται έως και την οριστική διάγνωση, μέχρι δηλαδή την τελείωση της
διαγνωστικής δίκης, εν τοις πράγμασι δηλαδή, μέχρι και την απόφαση του Πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου επί της αγωγής, εκτός αν
ορίζεται διαφορετικά από το Δικαστήριο, ήτοι αν το διαταχθέν ασφαλιστικό μέτρο
επεκτείνεται μέχρι την τελεσιδικία της απόφασης. Άλλως, μπορεί αυτή να πάψει να υφίσταται,
εφόσον υπάρξει συμβιβασμός μεταξύ των μερών για την κύρια υπόθεση ή εφόσον μετά
το πέρας της δίκης ή την κατάργησή της με κάποιον άλλο τρόπο, παρέλθει χρονικό
διάστημα 30 ημερών, όπως ορίζεται στο άρθρο 698 ΚΠολΔ.
Επομένως,
εάν δεν συμβεί κάτι από τα ανωτέρω, η
απόφαση των ασφαλιστικών εξακολουθεί να έχει ισχύ, η οποία δεν παύει να υπάρχει
με κανέναν άλλο τρόπο, καθώς ο Νόμος δεν έχει προβλέψει διαφορετικά. Η
μοναδική άλλη δυνατότητα, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 697 Κ.Πολ.Δ., είναι να
υποβληθεί αίτημα από τον διάδικο, που έχει έννομο συμφέρον, προς μεταρρύθμιση ή
ανάκληση, ολικά ή εν μέρει, της απόφασης, που έχει διατάξει το ασφαλιστικό
μέτρο. Εάν δεν προβεί σε ανάκληση κάποιος από τους διαδίκους, τότε η απόφαση
είναι έγκυρη και ισχυρή, για όλο το χρονικό διάστημα μέχρι την περάτωση της
δίκης, όπως παραπάνω εκτέθηκε (ΑΠ 1078/08, 1472/06, 618/03). Εάν δε δεν
ανακληθεί, εξακολουθεί να ισχύει ως έχει, και είναι δεσμευτική για τους
διαδίκους, ακόμα και αν είναι εσφαλμένη. (ΕφΑθ 4309/1992). Από τον
συνδυασμό επομένως των άρθρων 321 και 659 Κ.Πολ.Δ., προκύπτει ότι το προσωρινό
δεδικασμένο παύει να ισχύει εφόσον υπάρξει κρίση του Δικαστηρίου για την κύρια
υπόθεση ή αν δεν εκδοθεί καθόλου απόφαση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν επέρχεται αυτοδίκαιη άρση των
ασφαλιστικών μέτρων, αλλά μονάχα με μεταγενέστερη δικαστική απόφαση
αποδυναμώνεται αυτή και παύει να ισχύει και να δεσμεύει (Μπέης, 170, Βαθρακοκοίλης αρθ. 693, αρ. 18).
Περαιτέρω, δεν νοείται δικονομικά η άρση μιας δικαστικής
απόφασης, αυτοδικαίως, δίχως δηλαδή την ύπαρξη νεότερης απόφασης είτε που να
ανακαλεί ή να μεταρρυθμίζει το διαταχθέν ασφαλιστικό μέχρι την δημοσίευση
οριστικής ή τελεσίδικης απόφασης επί της ασκηθείσας αγωγής, ήτοι δεν είναι
δυνατό να ακυρωθεί, χωρίς καμία προηγούμενη διατύπωση, με αυτόν τον τρόπο η
κρίση του Δικαστηρίου σχετικά με το δικασθέν αντικείμενο, το οποίο ο διάδικος
έφερε ενώπιον του προς διάγνωση και αιτείται την παροχή της δικαστικής προστασίας
(άρθρο 20 Σ).
Αυτός
άλλωστε είναι και ο λόγος, για τον οποίο δεν υπάρχει καμία σχετική ρύθμιση στα
ελληνικά νομοθετήματα, καμία διάταξη Νόμου που να προβλέπει κάποια παρεμφερή
δυνατότητα, ούτε ανάλογη νομολογία ή αρθρογραφία. Η μοναδική δυνατότητα, που
παρέχεται από τον Νομοθέτη και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, είναι αυτή της
παραιτήσεως από το δικόγραφο της αγωγής ή η παραίτηση από το δικαίωμα που
ασκείται μέσω αυτής, τα οποία συνιστούν δύο διακριτές πράξεις [σημειωτέον, ότι
ό,τι ισχύει για τις οριστικές αποφάσεις, ισχύει και για τις αποφάσεις που
εκδίδονται με την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (ΜΠρωτΑγρ 66/91, ΕιρΑθ 3371/01, Τζίφρας σελ. 28, Μπέης σελ. 186)].
Επομένως, συνοψίζοντας, αυτοδίκαιη άρση δικαστικής απόφασης
δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει οποιαδήποτε ισχύ στο αναγνωρισμένο, με αυτή,
δικαίωμα, καθώς ο Νομοθέτης δεν έχει προβλέψει κάτι σχετικώς. Σε κάθε δε
περίπτωση, ακόμα και αν ήθελε θεωρηθεί ότι η άρση αυτή είναι δυνατή και παράγει
αποτέλεσμα, θα έπρεπε ρητώς να προβλεφθεί στη διάταξη του άρθρου 698 ΚΠολΔ, στο
οποίο απαριθμούνται περιοριστικά οι λόγοι υποχρεωτικής ανάκλησης της απόφασης
που διατάσσει ασφαλιστικά μέτρα με αποτέλεσμα να καθιστά αυτήν αυτομάτως άκυρη
και άνευ αποτελέσματος.
Περαιτέρω, η ως άνω διάταξη του άρθρου 105 του
Ν.4172/2013 είναι προεχόντως αντισυνταγματική ως αντικείμενη στο άρθρο 20 του
Συντάγματος αλλά και στο άρθρο 6 της Ε.Σ.Δ.Α., καθώς στερεί από τους ενάγοντες
τον φυσικό τους δικαστή, ο οποίος δεν είναι άλλος από αυτόν που θα οριζόταν για
να εκδικάσει την υπόθεσή τους κατά την ορισθείσα δικάσιμο, κατά παράβαση του
βασικού δικονομικού κανόνα της ελεύθερης διάθεσης του αντικειμένου της
πολιτικής δίκης υπό την απειλή της αυτοδίκαιης άρσης της ισχύος της εκδοθείσας
αποφάσεως ασφαλιστικών μέτρων. Ο Ν.4172/2013 κατέστησε υποχρεωτική την αναβολή
της υπόθεσης μέσα σε αποκλειστική προθεσμία 40 ημερών, πλην όμως αυτό είναι ανεφάρμοστο
σε περιπτώσεις που η υπόθεση εκκρεμεί στα πολιτικά δικαστήρια των Αθηνών, όπου
συσσωρεύονται εκατοντάδες χιλιάδες υποθέσεις και δεν υπάρχει η δυνατότητα
ορισμού νέας δικασίμου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Αξίζει δε
να τονισθεί ότι η αναβολή της υπόθεσης σε μεταγενέστερη δικάσιμο από την αρχική,
δεν αποτελεί διαδικαστική πράξη κάποιων εκ των διαδίκων, αλλά απόφαση του δικάζοντος Προέδρου, η οποία και
περιγράφεται στο περιθώριο του πινακίου των ειδικών διαδικασιών (εργατικές
διαφορές), ο οποίος τεκμαίρεται ότι γνωρίζει την ύπαρξη της υποχρέωσης αυτής
και οφείλει σεβόμενος την λειτουργία και τον κανονισμό του Δικαστηρίου να συμμορφώνεται.
Ο Ν.4172/2013 αποσκοπεί στην εκδίκαση σε πρώτο βαθμό των
υποθέσεων για τις οποίες έχει διαταχθεί η πραγματική απασχόληση των εργαζομένων
μέσω προσωρινής δικαστικής προστασίας και η αποφυγή του φαινομένου της
αρνησιδικίας που πολλές φορές παρατηρείται στην πράξη.
Ακόμη και στην περίπτωση που η αναβολή της συζήτησης της
υπόθεσης λαμβάνει χώρα μετά την πάροδο των 40 ημερών επιτυγχάνεται η επιθυμία
του νομοθέτη να συζητηθούν οι κύριες αγωγές εντός ευλόγου χρόνου, ο δε προσδιορισμός της δικασίμου εναπόκειται
στην κρίση και στην ευχέρεια της
Γραμματείας του Πρωτοδικείου, στο οποίο έχει κατατεθεί η αγωγή. Σε κάθε δε
περίπτωση, ο προσδιορισμός σε σύντομο χρονικό διάστημα και ο περιορισμός της
μίας και μοναδικής αναβολής, η οποία χορηγείται με σχετική διαταγή του
Δικαστηρίου επιτελεί το σκοπό της διατάξεως του άρθρου 105 του Ν.4172/2013.
Τέλος, αξίζει να τονισθεί ότι η συνταγματικότητα του
Ν.4172/2013 έχει πληγεί ευθέως από τα πρωτοβάθμια δικαστήρια ουσίας, τα οποία
έχουν δικαιώσει εκατοντάδες εργαζομένους (ενδεικτικά αναφέρω τις υπ’ αριθμ. 13078/2013,
13915, 13917 Μ.Π.Α., 2891/2013, 2700/2013 Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά,
142/2013 Μονομελές Πρωτοδικείο Καστοριάς) των οποίων η θέση όλως
παρανόμως και αυθαιρέτως καταργήθηκε, παρέχοντας τους την προσήκουσα προσωρινή
δικαστική προστασία μέχρι την τελεσιδικία της απόφασης, ενώ στην πράξη η
διάταξη του άρθρου 105 παρ. 4 του ν.4172/2013 παραμένει ανεφάρμοστη μη δυνάμενη
να εφαρμοστεί πέραν από τους λόγους που εκτέθηκαν ανωτέρω και από το πραγματικό
γεγονός της συμφόρησης των μεγάλων Πρωτοδικείων της χώρας με χιλιάδες εκκρεμείς
υποθέσεις.
IV.
Συμπέρασμα.
Με βάση τα όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, η απάντηση που αρμόζει στο
ερώτημα που μου ετέθη είναι ότι δεν καταλείπεται περιθώριο εφαρμογής της
διάταξης της παρ. 4 του Ν.4172/2013, η δε απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του
Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με αριθμό 13078.2013, δυνάμει της οποίας οι
εργαζόμενοι απασχολούνται μέχρι και σήμερα ισχύει παράγουσα άμεσα όλα τα
αποτελέσματά της, ενώ σύμφωνα με τα όσα
αναφέρθηκαν ανωτέρω δεν συντρέχει περίπτωση αυτοδίκαιης άρσης των διαταχθέντων ασφαλιστικών
μέτρων.
Αθήνα, 21-03-2014
Η Γνωμοδοτούσα
Δικηγόρος
ΜΑΡΙΑ-ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ
Β. ΤΣΙΠΡΑ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ-ΕΡΓΑΤΟΛΟΓΟΣ
